Wawel Podziemny

 
 
LAPIDARIUM, MIĘDZYMURZE, ZBROJOWANIA WAWELSKA I PODZIEMIA WIEŻY DUŃSKIEJ
 
Spektakularny projekt inwestycyjny architektoniczno-archeologiczno-wystawienniczy Zamku Królewskiego na Wawelu 2022 – 2025

Założenia wielkiego projektu inwestycyjnego Wawel Podziemny pozostają w ścisłym związku z  historią, wprowadzają Widza w świat tajemnic, otwierają (niedostępne na co dzień) przestrzenie, które stają się pożądanymi atrakcjami turystycznymi. Celem planowanej i kontynuowanej inwestycji, której częścią było głośne otwarcie Lapidarium w styczniu 2024 roku, jest realizacja misji Muzeum o upowszechnianiu wiedzy o bezcennej kolekcji jak również znaczące uatrakcyjnienie programu Zamku Królewskiego na Wawelu poprzez wprowadzenie w przestrzenie wystaw stałych nowoczesnych środków przekazu, w tym multimediów, które mają moc docierania do szerszych kręgów odbiorców. Poza Lapidarium, w ramach inwestycji Wawel Podziemny udostępnione zostaną także rezerwaty archeologiczne w obrębie międzymurza oraz Zbrojownia Wawelska. Nowe przestrzenie wystawienniczo-rekreacyjne staną się również dostępne dla osób z niepełnosprawnościami.

Wawel Podziemny. Lapidarium (2022 – 2024)

Łączny koszt inwestycji: 11 mln zł
Finansowanie: dotacja celowa MKiDN, dotacja SKOZK
Rozpoczęcie prac budowlanych – marzec 2023
Otwarcie wystawy stałej  – styczeń 2024
 
Celem inwestycji w przestrzeniach piwnic pod wschodnim skrzydłem Zamku było przygotowanie nowoczesnej ekspozycji stałej ukazującej wnętrza i przemiany architektoniczne renesansowej budowli Zamku Królewskiego na Wawelu. Nowa przestrzeń ekspozycyjna Lapidarium  to 501 m2 mieszcząca się w najstarszej części Zamku.
 
Podziemny rezerwat architektoniczny stanowi ciąg historycznych pomieszczeń powstałych w pierwszej ćwierci XVI. Zorganizowane amfiladowo, przykryte kolebkowymi ceglanymi sklepieniami piwnice wzniesiono przy użyciu dużej ilości kamiennych elementów pochodzących z rozbiórki gotyckiego pałacu. Profile detali architektonicznych, użyte wtórnie jako budulec najniższej kondygnacji, czytelne są w ścianach pomieszczeń stanowiąc niezwykły efekt  estetyczny i ekspozycyjny. Ponadto przetrwały czytelne ślady wcześniejszych budowli i urządzeń gotyckiego zamku - dolna część wieży Jordanki, pałacowa studnia. Elementy te także stanowią część ekspozycyjnej narracji odnoszącej się do średniowiecznej zabudowy zamku górnego.
 
Głównym założeniem ekspozycji jest zaprezentowanie kształtu i przemian historycznej budowli, a także anastyloz czyli rekonstrukcji oryginalnych fragmentów Zamku polegających na zestawieniu oryginalnych dzieł. Za pomocą światła i opisów wyeksponowane zostały fragmenty zamku gotyckiego Kazimierza Wielkiego. Udostępniona oryginalna studnia jest wyjątkową atrakcją turystyczną. Wykonanie bezinwazyjnych pomiarów skanowania 3D, ortofotoplanów, rozwinięć ścian, kładów oraz rzutów studni a także materiał filmowy i pozyskana dokumentacja zdjęciowa przybliża historię tego miejsca gdzie od czasów średniowiecza zaopatrywano Wawel w wodę.
 
Całość ekspozycji została uzupełniona przez odpowiednie diagramy oraz multimedialne ekspozytory pozwalające na samodzielne zagłębianie wiedzy o historii Wzgórza. Można przyjrzeć się z bliska detalom architektonicznym, skaningom modeli z których zwiedzający dowiedzą się skąd pochodzi dany detal. W przestrzeni  eksponowane są oryginalne cegiełki wawelskie obrazujące wielki czyn odnowienia Wawelu i zaangażowanie narodu polskiego w powrót Wawelu do świetności. Wystawa w skrzydle wschodnim  stanowi uzupełnienie istniejącej ekspozycji i narracji Wawelu Zaginionego.
 
Inwestycja obejmowała prace modernizacyjne w piwnicach skrzydła wschodniego Zamku oraz aranżację ekspozycji, a także zapewnienie dostępności nowej przestrzeni Lapidarium dla osób z niepełnosprawnościami z  Dziedzińca Arkadowego i Ogrodów Królewskich. Pracom modernizacyjnym w pomieszczeniach Lapidarium towarzyszyły niezbędne prace konserwatorskie finansowane przez Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa oraz ze środków własnych Zamku Królewskiego na Wawelu.
 
W latach 2022-2024 wykonano dokumentację projektowo-techniczną i aranżacyjną; badania architektoniczne polegające na zabezpieczeniu konstrukcyjnym wykopu w ramach projektu Wawelskie Lapidarium;  zrealizowano wymagane nadzory autorskie dotyczące projektu; wykonano wszystkie prace konstrukcyjno-budowlane oraz instalacyjne; zakupiono i zamontowano pierwsze wyposażenie obiektu, w tym etalaż ekspozycyjny, zakupiono wyposażenie AV wraz z treściami multimedialnymi na potrzeby nowej ekspozycji, wykonano usługi doradztwa technicznego oraz nadzór inwestorski, wykonano opracowania uzupełniających dokumentacji projektowych, opinii i ekspertyz.  W dniu 04.01.2024 nowa przestrzeń ekspozycyjna o pow. 501m2 wraz z wystawą stałą Wawel Podziemny. Lapidarium zostały udostępnione zwiedzającym.
widok na sale wystawy, nastrojowe światło, elementy dawnej kamieniarki, na szybie rysunek odwzorowujący krużganki wawelskiewidok na sale wystawy, nastrojowe światło, elementy dawnej kamieniarki, na szybie rysunek odwzorowujący krużganki wawelskiemodele domów, białe budynki ustawione na stolewidok na sale wystawy, nastrojowe światło, elementy dawnej kamieniarki, pośrodku duży ekran multimedialnywidok sali wystawy, z lewej kamienne cegiełki wbudowane w ścianę, z tyłu oświetlona ceglana ścianasłabo oświetlona sala, na ścianie prezentacje multimedialne, w podłodze szyba zabezpieczająca wlot studni

Wawel podziemny. Międzymurze: Udostępnienie rezerwatów archeologicznych w obrębie międzymurza

Przewidywany łączny koszt inwestycji: 35 mln zł
Finansowanie: dotacja celowa MKiDN, dotacja SKOZK
Rozpoczęcie prac budowlanych – lipiec 2023
Planowane otwarcie wystawy stałej – maj 2025
 
Celem inwestycji jest stworzenie wyjątkowego i oryginalnego ciągu ekspozycji podziemnych prezentujących relikty architektury, urządzeń obronnych oraz naturalnej jaskini wraz z jej materialnymi i niematerialnymi wartościami (legenda o smoku wawelskim). Zostaną udostępnione nigdy wcześniej nieprezentowane przestrzenie rezerwatów archeologicznych o powierzchni 680 m2 z wielopoziomową trasą zwiedzania. Nowoczesne multimedia i filmowe projekcje w ciekawy sposób wzbogacą opowieść o nieznanych podziemiach, zbliżą nas do poznania historii, wzbudzą emocje wśród zwiedzających.
 
Obszar inwestycji obejmujący północno – zachodnią część Wzgórza Wawelskiego, usytuowany pomiędzy obecnym murem oporowym, a zabudową sąsiednich budynków, określony jest nazwą „międzymurze”. Jest to cenny rejon wzgórza pod względem bogatej historii i walorów widokowych, choć obecnie nie wykorzystany turystycznie. W wyniku prac archeologicznych powstały dwa podziemne rezerwaty archeologiczno – architektoniczne, nigdy nieudostępnione odwiedzającym. Jedyną przestrzenią międzymurza, którą odwiedzają turyści, są komory jaskini znanej powszechnie pod nazwą Smocza Jama.
Pierwszy z rezerwatów, usytuowany nad komorami jaskini, powstał w wyniku usunięcia nasypów zalegąjących nad jaskinią i zabezpieczenia płytą żelbetową. Odsłonięto znaczne partie murów fortecznych z końca XVIII wieku. Drugi rezerwat obejmuje relikty fortyfikacji wzgórza wawelskiego od wczesnego średniowiecza po wiek XVIII.
W ramach projektu wykreowana zostanie jedna z najbardziej atrakcyjnych tras Wzgórza Wawelskiego  o wysokich walorach poznawczych i edukacyjnych. Połączone przestrzenie winny stanowić spójną narrację, przy czym każdy z komponentów powinien zostać wypełniony treścią stanowiącą swoistą zamkniętą opowieść.
Główne tematy ekspozycji to przemiany fortyfikacji wawelskich, geologia wzgórza wawelskiego wraz z historią Smoczej Jamy. Dzięki podziemnej trasie realizowany będzie szeroki plan udostępnienia unikatowych przestrzeni, uzupełniający narrację historyczną ekspozycji „Wawelu Zaginionego”. Planowana przebudowa nawierzchni tarasu spacerowo – widokowego w rejonie międzymurza, bezpośrednio nad nowo projektowaną trasą turystyczną, oprócz walorów estetycznych, zyska także elementy małej architektury w postaci zestawu panoram tyflograficznch. Będzie to udogodnienie dla osób z niepełnosprawnością wzroku oraz uzupełnienie i przybliżenie wiedzy o panoramie miasta widocznej z Wzgórza Wawelskiego dla pozostałych osób widzących.

widok wzgórza wawelskiego z zaznaczonym terenem inwestycji
widok wzgórza wawelskiego z zaznaczonym terenem inwestycji
 
W ramach trwającej w latach 2022-2024 inwestycji dotychczas zrealizowano prace polegające na:
  • Wykonaniu kompletnej dokumentacji projektowej wraz z uzyskaniem wymaganych pozwoleń;
  • Pełnieniu nadzoru autorskiego na etapie robót budowlano- instalacyjnych;
  • Wykonaniu robót budowlano – konstrukcyjnych oraz prac w zakresie instalacji sanitarnych, elektrycznych i niskoprądowych, w tym m.in. systemu sygnalizacji pożaru, instalacji oświetleniowych, bezpieczeństwa, pomiaru klimatu, instalacji teletechnicznych i strukturalnej wynikających ze zmiany funkcji przestrzeni;
  • Świadczeniu specjalistycznego doradztwa technicznego oraz nadzoru inwestorskiego;
  • Opracowaniu uzupełniających dokumentacji projektowych, opinii i ekspertyz.
W 2025 roku planowane są:
  • Pełnienie nadzoru autorskiego nad wykonaniem pierwszego wyposażenia nowej ekspozycji;
  • Prace w zakresie pierwszego wyposażania obiektu (wystawy): dostawa, montaż etalażu i wyposażenia wystawy stałej;
  • Dostawy i montaże oświetlenia ekspozycyjnego umożliwiającego realizację scen świetlnych (zgodnie z projektem aranżacji) oraz wyposażeniu przestrzeni, przyjęcia zwiedzających ( zabudowa recepcyjna) oraz systemu sterowania ekspozycją (w tym sterowania oświetleniem, nagłośnieniem, multimediami oraz audioprzewodnikiem);
  • Prace w zakresie pierwszego wyposażania obiektu (wystawy): dostawa i montaż urządzeń i sprzętu na potrzeby projekcji multimedialnych i rekonstrukcji 3D zmian przestrzeni Wzgórza Wawelskiego, jego zabudowań i fortyfikacji, ujętych w narracji wystawy wraz z realizacją treściami multimedialnymi (kontent);
  • Specjalistyczne doradztwo techniczne oraz nadzór inwestorski.
wizualizacja trasyWizualizacja przebiegu trasywizualizacja trasy - podziemie, fragmenty zachowanych murów i ścieżka dla zwiedzających, kilka postaci na trasieWizualizacja przebiegu trasy - sektor Iwizualizacja trasy - podziemie, fragmenty zachowanych murów i ścieżka dla zwiedzających, kilka postaci na trasieWizualizacja przebiegu trasy - sektor II

Zbrojownia Wawelska i tajemnice podziemia Wieży Duńskiej

Przewidywany łączny koszt inwestycji: 18 mln zł
Finansowanie: dotacja celowa MKiDN, dotacja SKOZK
 
Planowane otwarcie – 2025
 
Celem inwestycji jest modernizacja wystawy stałej prezentującej wawelską kolekcję militariów, zaliczaną do najcenniejszych tego typu zbiorów w Polsce. Ze względu na wyeksploatowanie i niespełnianie obecnych norm konserwatorskich jak i bezpieczeństwa przewidzianych w przepisach prawnych, konieczna jest wymiana całego wyposażenia ekspozycyjnego. Dotyczy to w szczególności zabezpieczenia zbiorów przed kradzieżą lub zniszczeniem, jak też zapewnienia odpowiednich warunków konserwatorskich (mikroklimat i oświetlenie).
Realizacja Zbrojowni Wawelskiej w nowym technicznie i przestrzennie kształcie, pozwoli na pełniejszą i atrakcyjniejszą wizualnie prezentację walorów artystycznych i historycznych wawelskiej kolekcji militariów. Modernizacja wystawy zakłada wzbogacenie dotychczasowej ekspozycji o nowoczesne projekcje multimedialne oraz eksponaty dotąd nieprezentowane, które zostaną zlokalizowane w trzech pomieszczeniach piwnicznych Zbrojowni Wawelskiej.
Ponadto w kolejnych etapach przedmiotowej inwestycji do Zbrojowni zostaną włączone dwa podziemne pomieszczenia o charakterze rezerwatów architektoniczno-archeologicznych, gdzie będą prezentowane m.in. relikty najstarszej budowli na wzgórzu tzw. stołpu romańskiego, czyli romańskiej wieży obronnej datowanej na I poł. XII w.
       
W ramach trwającej inwestycji w latach 2023-2024 zrealizowano prace polegające na:
  • Wykonaniu kompletnej dokumentacji projektowej: projektu koncepcyjnego, budowlanego, technicznego oraz wykonawczego w zakresie architektury i konstrukcji oraz projektów branżowych;
  • Wykonaniu projektu aranżacji ekspozycji Nowej Zbrojowni Wawelskiej;
  • Pełnieniu nadzoru autorskiego nad wykonaniem pierwszego wyposażenia nowej ekspozycji w zakresie weryfikacji dokumentacji warsztatowej zabudowy ekspozycji.
  • Wyłonieniu wykonawcy aranżacji ekspozycji i wykonaniu projektu aranżacji wystawy;
  • Wyłonieniu wykonawcy robót budowlano – konstrukcyjnych i instalacyjnych i rozpoczęciu prac (w przypadku posiadania gwarancji przyszłego ich finansowania ze strony MKiDN);
  • W zakresie pierwszego wyposażania obiektu (wystawy): dostawie i montażu wyposażenia AV na potrzeby projekcji multimedialnych w salach piwnicznych Nowej Zbrojowni Wawelskiej, uwzględnionych w nowej narracji wystawy wraz z treściami multimedialnymi (kontent);
  • Świadczeniu specjalistycznego doradztwa technicznego oraz nadzoru inwestorskiego.
W roku 2025 zaplanowano:
  • Pełnienie nadzoru autorskiego na etapie robót budowlano- instalacyjnych;
  • Pełnienie nadzoru autorskiego nad wykonaniem pierwszego wyposażenia nowej ekspozycji;
  • Kontynuację prac budowlano – konstrukcyjnych i instalacyjnych;
  • W zakresie pierwszego wyposażania obiektu (wystawy): dostawę i montaż pierwszego wyposażenia obiektu-nowe gabloty, etalaż ekspozycyjny wraz z nowoczesnym oświetleniem wystawy (zgodnie z projektem aranżacji);
  • W zakresie pierwszego wyposażania obiektu (wystawy): zakup wyposażenia AV na potrzeby projekcji multimedialnych uwzględnionych w narracji wystawy wraz z treściami multimedialnymi (kontent);
  • Świadczenie specjalistycznego doradztwa technicznego oraz nadzoru inwestorskiego.
 
fragment pomieszczenia, kamienne szare ściany
Pracom modernizacyjnym towarzyszyć będą prace konserwatorskie.
Zamek Królewski na Wawelu planuje wystąpić na rok 2025 o finansowanie tego zakresu prac przez SKOZK.

Na zdjęciu Zachowany fragment ściany południowej stołpu w narożniku północno-zachodnim pomieszczenia nr 0025.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
logotyp Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Projekt współfinasowany z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa